Μέτρα αντιμετώπισης Tuta absoluta

Tuta absoluta (Lepidoptera: Gelechiidae)

Ο υπονομευτής τομάτας, Tuta absoluta, είναι έντομο ιθαγενές της Λατινικής Αμερικής. Στην Ευρώπη εντοπίστηκε πρώτη φορά το 2006 στην Ισπανία, από όπου και εξαπλώθηκε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου. Στην Ελλάδα καταγράφηκε τον Ιούνιο του 2009 στην περιοχή των Χανίων, ενώ πλέον αποτελεί έναν από τους σοβαρότερους εντομολογικούς εχθρούς της τομάτας στη χώρα μας. Εκτός της τομάτας, το T. absoluta προσβάλει επίσης καλλιέργειες μελιτζάνας, πιπεριάς, πατάτας, καπνού, αλλά και διάφορα αυτοφυή φυτά.

Ο βιολογικός κύκλος του εντόμου αποτελείται από το στάδιο του αυγού, της προνύμφης, της νύμφης και του ενηλίκου. Τα θηλυκά άτομα εναποθέτουν τα αυγά τους κυρίως στα φύλλα και δευτερευόντως στους βλαστούς και στους καρπούς της τομάτας. Οι νεοεκκολαφθείσες προνύμφες διεισδύουν στο φυτό ορύσσοντας στοές. Συνήθως η νύμφωση του εντόμου λαμβάνει χώρα στο έδαφος, όπου και εμφανίζονται τα ενήλικα άτομα.

Οι ζημιές που προκαλεί το T. absoluta θεωρούνται σημαντικές για την καλλιέργεια της τομάτας. Οι προνύμφες προκαλούν τόσο νεκρώσεις και μειωμένη φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού με τις στοές που ορύσσουν, όσο και ανάσχεση της ανάπτυξης των φυτών μιας και τρέφονται από αυτό. Η προσβολή των καρπών της τομάτας οδηγεί σε μειωμένη ή μηδενική εμπορική αξία του προϊόντος. Επίσης, οι προσβεβλημένοι καρποί είναι ευπρόσβλητοι από δευτερογενή παθογόνα που οδηγούν σε σήψη τους. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η απώλεια της παραγωγής έφτασε το 80-100%.

Μέτρα αντιμετώπισης του υπονομευτή της τομάτας, Tutaabsoluta

Για την αντιμετώπισή του χρειάζεται συνδυασμένη εφαρμογή διαφόρων μεθόδων, ώστε να επιτευχθεί η διαχείριση των πληθυσμών του εντόμου.

Καθυστέρηση έναρξης της προσβολής, καθώς και πιθανή μείωση της πίεσης του πληθυσμού, μπορεί να επιτευχθεί εφαρμόζοντας διάφορες μεθόδους αντιμετώπισης.

Καλλιεργητικά μέτρα Αντιμετώπισης. Στα συγκεκριμένη κατηγορία περιλαμβάνονται:

• Η χρήση υγιούς φυτικού υλικού. Τα φυτά που θα εγκατασταθούν θα πρέπει να είναι απαλαγμένα από στάδιο του εντόμου.
• Η απομάκρυνση αυτοφυών φυτών (ζιζανίων) τα οποία αποτελούν ξενιστές του εντόμου.
• Ο αποκλεισμός της εισόδου ενηλίκων ατόμων του εντόμου με την εγκατάσταση διπλών πορτών στο θερμοκήπιο. Επίσης, τα παράθυρα και τυχόν άλλα ανοίγματα του θερμοκηπίου θα πρέπει να κλείνονται με εντομοστεγές δίχτυ. Κατά την εφαρμογή του μέτρου αυτού θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ο ταυτόχρονος αποκλεισμός της εισόδου φυσικών εχθρών του εντόμου, καθώς και ο πιθανά μειωμένος αερισμός του θερμοκηπίου.
• Η έγκαιρη απομάκρυνση των προσβεβλημένων φύλλων, βλαστών και καρπών.
• Η απολύμανση του θερμοκηπίου, καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας μετά την συγκομιδή και αποφυγή εγκατάστασης ευπαθούς καλλιέργειας σε χώρο που προϋπήρχε προσβεβλημένη καλλιέργεια.

Στην αντιμετώπιση του υπονομευτή της τομάτας σημαντικό ρόλο έχει πάιξει και η χρήση της φερομόνης φύλου του εντόμου. Συγκεκριμένα η φερομόνη φύλου του εντόμου χρησιμοποιείται για την ανίχνευση και παρακολούθηση των πληθυσμών του εντόμου, αλλά και στην μείωση της πίεσης του πληθυσμού. Όταν χρησιμοποιούνται φερομονικές παγίδες φύλου για ανίχνευση και παρακολούθηση διακύμανσης του πληθυσμού σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματικότητά τους έχει η α) το ύψος τοποθέτησης σε σχέση με τη βλάστηση και β) η πυκνότητα των παγίδων. Οι παγίδες πρέπει να τοποθετούνται πάνω από το ύψος της βλάστησης σε απόσταση όχι μεγαλύτερη των 60 εκατοστών από το ύψος των φυτών. Όσον αφορά την πυκνότητα των παγίδων, προτείνεται σε υπαίθρια καλλιέργεια να κυμαίνεται τις 2-3 ανά εκτάριο, ενώ σε θερμοκήπια έχει προταθεί πυκνότητα 4-5 ανά εκτάριο και τοποθέτησή τους κοντά σε εισόδους του θερμοκηπίπου. Φερομονικές παγίδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την μαζική παγίδευση ενηλίκων του T. absoluta. Η προτεινόμενη πυκνότητα για μαζική παγίδευση για του T. absolutaείναι 20 -25 ανά εκτάριο σε θερμοκήπια και 40-50 παγίδες σε υπαίθρια καλλιέργεια. Επίσης, έχει εξετασθεί και η αξιοπίηση της φερομόνης φύλου του T. absolutaγια εφαρμογή της μεθόδου παρεμπόδισης σύζευξης (matingdisruption). Ωστόσο, η μέθοδος για το T. absolutaείναι ακόμη σε πειραματικό στάδιο.

Το T. absoluta αν και είναι νέο είδος για την Μεσόγειο και την Ευρώπη, έχει παρατηρηθεί ως τώρα σημαντικός αριθμός φυσικών εχθρών να συνδέονται με αυτό, οι οποίοι χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της Βιολογικής Αντιμετώπισης. Βέβαια, ο αριθμός αρπακτικών και παρασιτοειδών που έχουν βρεθεί να συνδέονται με το T. absoluta στην Ευρώπη υπολείπεται ακόμη σημαντικά αυτών που παρατηρούνται στη Ν. Αμερική που είναι ο τόπος καταγωγής του. Στη λεκάνη της Μεσογείου έχει αναφερθεί η δράση διαφόρων αρπακτικών του Tuta absoluta (Macrolophus pygmaeus, Nesidiocoris tenuis, Dicyphys marrocannus, D. tamaninii, D. errans, Nabis pseudoferus ibericus, είδη της οικογένειας Vespidae), αλλά και παρασιτοειδών των οικογενειών Trichogrammatidae, Eulophidae, Ichneumonidae και Braconidae. Επίσης, παράγοντες Βιολογικής Αντιμετώπισης του T. absoluta αποτελούν εντομοπαθογόνοι νηματώδεις που ανήκουν στα γένη Steinernema και Heterorhabditis, ο εντομοπαθογόνος μύκητας Beauveria bassiana και το εντομοπαθογόνο βακτήριοBacillus thuringiensis (βάκιλος θουρυγγίας). Ιδιαίτερα αποτελεσματικός, τουλάχιστον σε ορισμένα στάδια της καλλιέργειας της τομάτας, θεωρείται ο συνδυασμός εξαπόλυσης των αρπακτικών M. pygmaeusκαι N. tenius με παράλληλη εφαρμογή βάκιλου θουρυγγίας. Ειδικότερα, σε προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης εχθρών σε καλλιέργεια τομάτας στην Ισπανία προτείνεται η απελευθέρωση 1-2 ατόμων αρπακτικών/τετραγωνικο μέτρο μετά την μεταφύτευση, σε συνδυασμό με εφαρμογές βάκιλου θουρυγγίας. Για την ταχύτερη εγκατάσταση και αύξηση των πληθυσμών των αρπακτικών προτείνεται η εξαπόλυσή τους στο φυτώριο ή και η δημιουργία ζωνών βλάστησης με φυτά που βοηθούν στη διατήρηση των αρπακτικών. Επίσης, η απελευθέρωση 30 ενηλίκων ατόμων του ωοπαρασιτοειδούς Trichogramma achαeae/φυτό (ή 75 ενηλίκων/τετραγωνικό μέτρο) κάθε 3-4 ημέρες έδωσε ικανοποιητικά αποτελέσματα σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες τομάτας στη νοτιοανατολική Ισπανία. Περιοριστικό παράγοντα για τη δράση του συγκεκριμένου παρασιτοειδούς αποτελούν οι κλιματικές συνθήκες της περιοχής όπου πρόκειται να γίνει η απελευθέρωση. Το T. achaeae δεν είναι είδος ιθαγενές της Ευρώπης και η χρήση του πρέπει να περιορίζεται σε περιοχές ιδιαίτερα θερμές.

Η Χημική Αντιμετώπιση του T. absoluta θεωρείται δύσκολη, μιας και το συγκεκριμένο έντομο εμφανίζει υψηλή αναπαραγωγική ικανότητα, μικρή διάρκεια γενιάς, ενώ οι προνύμφες του διαβιούν στο εσωτερικό των φύλλων, βλαστών ή καρπών. Σημαντική για την καταπολέμηση του T. absoluta θεωρείται η εναλλαγή εντομοκτόνων με διαφορετικές δραστικές ουσίες και τρόπο δράσης, με σκοπό την αποφυγή εμφάνισης ανθεκτικών πληθυσμών του εντόμου. Στη χώρα μας υπάρχουν διάφορα σκευάσματα που έχουν έγκριση κυκλοφορίας από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για την αντιμετώπιση του T. absoluta. Η χρήση των σκευασμάτων αυτών θα πρέπει να συνοδεύεται με την τήρηση των οδηγιών που αναγράφονται στην ετικέτα τους.